Παραμονή Χριστουγέννων σήμερα και όλοι οι άνθρωποι ανά την Ελλάδα ετοιμάζονται να γιορτάσουν. Η γέννηση του Θεανθρώπου ήταν κατεξοχήν μια από τις μεγαλύτερες εορτές του χριστιανικού ελληνισμού και όπως είναι φυσικό η ημέρα των Χριστουγέννων γιορτάζεται με διαφορετικό τρόπο σε όλες τις γωνιές της χώρας.
.
Έθιμα από την Κεντρική Ελλάδα:
«Το τάισμα της βρύσης»
Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται το λεγόμενο “τάισμα” της βρύσης. Οι κοπέλες, τα χαράματα των Χριστουγέννων, αλλού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση “για να κλέψουν το άκραντο νερό”. Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δε βγάζουν λέξη σ’ όλη τη διαδρομή. Αλείφουν τις βρύσες του χωριού με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Για να έχουν καλή σοδειά, όταν φτάνουν εκεί, την “ταΐζουν”, με διάφορες λιχουδιές, όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Έλεγαν μάλιστα πως όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.
Έπειτα ρίχνουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, “κλέβουν νερό” και γυρίζουν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες μέχρι να πιούνε όλοι από το άκραντο νερό. Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια.
«Κλωνάρια στο τζάκι» ή «Πάντρεμα της φωτιάς»
Την παραμονή των Χριστουγέννων σε πολλά μέρη της Ελλάδας “παντρεύουν”, τη φωτιά. Παίρνουν δηλαδή ένα ξύλο με θηλυκό όνομα π.χ. κερασιά και ένα με αρσενικό όνομα, συνήθως από αγκαθωτά δέντρα. Τα αγκαθωτά δέντρα, κατά τη λαϊκή αντίληψη, απομακρύνουν τα δαιμονικά όντα, όπως τους καλικάντζαρους.
Στη Θεσσαλία, επιστρέφοντας από την εκκλησία στο σπίτι, τα κορίτσια βάζουν παραδίπλα στο αναμμένο τζάκι κλωνάρια κέδρου που τα ξεδιαλέγουν, ενώ τα αγόρια τοποθετούν κλαδιά από αγριοκερασιά. Τα μικρά αυτά κλάδιά δέντρων αντιπροσωπεύουν τις προσωπικές τους επιθυμίες για την πραγματοποίηση μιας όμορφης ζωής. Φροντίζουν μάλιστα τα κλαδιά αυτά να είναι λυγερά και παρακολουθούν με ενδιαφέρον ποιο κλωνάρι θα καιεί πρώτο, καθώς λένε πως αυτό είναι καλό σημάδι για το κορίτσι ή το αγόρι, αντίστοιχα, και συγκεκριμένα πως θα είναι αυτό που θα παντρευτεί πρώτο.
«Η γουρουνοχαρά»
Ένα από τα σημαντικότερα χριστουγεννιάτικα έθιμα της Θεσσαλίας είναι το σφάξιμο του γουρουνιού. Η προετοιμασία για το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν με εξαιρετική φροντίδα, ενώ επακολουθούσε γλέντι μέχρι τα ξημερώματα, για να επαναληφθεί η ίδια διαδικασία την επόμενη και τη μεθεπόμενη μέρα. Τρεις-τέσσερις συγγενικές οικογένειες καθόριζαν με τη σειρά ποια ημέρα θα έσφαζε το γουρούνι της.
Για κάθε σφαγή μεγάλου γουρουνιού απαιτούνταν 5-6 άνδρες, εκτός των παιδιών, που είχαν ηλικία πολλές φορές 20-25 ετών. Επειδή όμως η όλη εργασία είχε ως επακόλουθο το γλέντι και τη χαρά, γι’ αυτό και η ημέρα αυτή καθιερώθηκε ως “γουρουνοχαρά ή γρουνουχαρά”. Όταν μάλιστα προσκαλούσαν κάποιον την ημέρα αυτή, δεν έλεγαν “έλα να σφάξουμε το γουρούνι”, αλλά “έλα, έχουμε γουρουνοχαρά”. Το σφάξιμο των γουρουνιών δεν συνέπιπτε τις ίδιες ημερομηνίες κατά περιφέρειες. Σε άλλες περιοχές τα έσφαζαν 5-6 ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα και σε άλλες άρχιζαν από την ημέρα των Χριστουγέννων και μετά, ανάλογα με την παρέα. Τα περισσότερα γουρούνια σφάζονταν στις 27 Δεκεμβρίου, ημέρα του Αγίου Στεφάνου. Γι’ αυτό και η γιορτή αυτή ονομαζόταν “γρουνοστέφανος ή γουρουνοστέφανος”. Υπάρχουν όμως και μικρές περιοχές που τα έσφαζαν ένα μήνα ή και περισσότερο, μετά τα Χριστούγεννα.
Μετά το γδάρσιμο, άρχιζε το κόψιμο του λίπους (παστού), για να γίνει έπειτα το κόψιμο του κρέατος σε μικρά τεμάχια. Το λίπος αυτό, αφού το έλιωναν πρώτα, το έβαζαν σε δοχεία λαδιού ή πετρελαίου και αφού πάγωνε, διατηρούνταν σχεδόν όλο το χρόνο. Οι κάτοικοι της Θεσσαλίας το χρησιμοποιούσαν όλο το χρόνο και σε όλα σχεδόν τα φαγητά. Υπήρχαν μάλιστα περιπτώσεις που πολλοί δεν το αντικαθιστούσαν με τίποτα. Ακόμα και το καλοκαίρι στα φαγητά τους χρησιμοποιούσαν λίπος, γιατί το θεωρούσαν δική τους παραγωγή και επομένως φθηνό, σε αντίθεση με το λάδι που το αγόραζαν μισή ή μια οκά για να περάσουν ένα και δυο μήνες. Επίσης, πολλές φτωχές οικογένειες δεν αγόραζαν καθόλου λάδι και δεν ήξεραν ούτε ποιο είναι το χρώμα του.
Η γουρουνοχαρά κράτησε, με όλη την αίγλη της, μέχρι το 1940. Συνεχίστηκε βέβαια και αργότερα, μέχρι το 1955, αλλά τα μεγάλα γεγονότα, Κατοχή και εμφύλιος πόλεμος, ανέκοψαν τον ενθουσιασμό και ανέτρεψαν μια παραδοσιακή συνήθεια που κράτησε πολλούς αιώνες.
Έθιμα από τη Μακεδονία:
«Το Χριστόξυλο»
Στα χωριά της βόρειας Ελλάδας , από τις παραμονές των εορτών ο νοικοκύρης ψάχνει στα χωράφια και διαλέγει το πιο όμορφο, το πιο γερό , το πιο χοντρό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του. Αυτό ονομάζεται Χριστόξυλο και είναι το ξύλο που θα καίει για όλο το δωδεκαήμερο των εορτών, από τα Χριστούγεννα μέχρι και τα Φώτα, στο τζάκι του σπιτιού. Η στάχτη των ξύλων αυτών προφύλασσε το σπίτι και τα χωράφια από κάθε κακό.Πριν ο νοικοκύρης φέρει το Χριστόξυλο, κάθε νοικοκυρά φροντίζει να έχει καθαρίσει το σπίτι και με ιδιαίτερη προσοχή το τζάκι , ώστε να μη μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη. Καθαρίζουν ακόμη και την καπνοδόχο, για να μή βρίσκουν πατήματα να κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια, όπως λένε στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα παραμύθια. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων , όταν όλη η οικογένεια θα είναι μαζεμένη γύρω από το τζάκι , ο νοικοκύρης του σπιτιού ανάβει την καινούρια φωτιά και μπαίνει στην εστία το Χριστόξυλο. Σύμφωνα με τις παραδόσεις του λαού, καθώς καίγεται το Χριστόξυλο, ζεσταίνεται ο Χριστός στη φάτνη Του. Σε κάθε σπιτικό, οι νοικοκυραίοι προσπαθούν το Χριστόξυλο να καίει μέχρι τα Φώτα.
«Οι Μωμόγεροι»
Η λαϊκή φαντασία οργιάζει στην κυριολεξία σχετικά με τους Καλικάντζαρους, που βρίσκουν την ευκαιρία να αλωνίσουν τον κόσμο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα, τότε δηλαδή που τα νερά είναι “αβάφτιστα”. Η όψη τους τρομακτική, οι σκανδαλιές τους απερίγραπτες και ο μεγάλος φόβος τους η φωτιά. Στις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης εμφανίζεται το έθιμο των μεταμφιέσεων, που φαίνεται πως έχει σχέση με τους καλικάντζαρους.
Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί του Νομού Δράμας συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων, το οποίο προέρχεται από του Πόντιους πρόσφυγες. Η ονομασία του εθίμου προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών. Αυτοί, φορώντας τομάρια ζώων – λύκων, τράγων ή άλλων – ή ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά, έχουν τη μορφή γεροντικών προσώπων. Οι Μωμόγεροι, εμφανίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια του δωδεκαημέρου των εορτών, και προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά, γυρίζουν σε παρέες στους δρόμους των χωριών και τραγουδούν τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους. Όταν δύο παρέες συναντηθούν, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή.
Παραλλαγές του ίδιου εθίμου, συναντώνται σε χωριά της Κοζάνης και της Καστοριάς, με την ονομασία Ραγκουτσάρια.
Έθιμα από την Ήπειρο:
«Tα καρύδια»
Τα καρύδια είναι ένα παραδοσιακό ομαδικό παιγνίδι που παίζουν τα παιδιά στην Ήπειρο. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν ως εξής: Κάποιο παιδί χαράζει στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σ’ αυτή, κάθε παίκτης βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά. Μετά, ο κάθε παίκτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή των καρυδιών, σημαδεύει σκυφτός, και με το μεγαλύτερο και το πιο στρογγυλό καρύδι του, κάποιο άλλο καρύδι. Όποιο καρύδι πετύχει και το βγάλει έξω από τη γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίκτης. Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να βγουν από τη γραμμή όλα τα καρύδια.
«Tο αναμμένο πουρνάρι»
Μια ωραία συνήθεια που βασίζεται σε μια παλιά παράδοση. Όταν γεννήθηκε ο Χριστός και πήγαν, λέει, οι βοσκοί να προσκυνήσουν, ήταν νύχτα σκοτεινή. Βρήκαν κάπου ένα ξερό πουρνάρι κι έκοψαν τα κλαδιά του. Πήρε ο καθένας από ένα κλαδί στο χέρι, του έβαλε φωτιά και γέμισε το σκοτεινό βουνό χαρούμενες φωτιές και τριξίματα και κρότους. Από τότε, λοιπόν, έχουν τη συνήθεια στα χωριά της Άρτας, όποιος πάει στο σπίτι του γείτονα, για να πει τα χρόνια πολλά, καθώς και όλα τα παιδιά τα παντρεμένα, που θα πάνε στο πατρικό τους, για να φιλήσουν το χέρι του πατέρα και της μάνας τους, να κρατούν ένα κλαρί πουρνάρι, ή ό,τι άλλο δεντρικό που καίει τρίζοντας. Στο δρόμο το ανάβουν και το πηγαίνουν έτσι αναμμένο στο πατρικό τους σπίτι και γεμίζουν χαρούμενες φωτιές και κρότους τα σκοτεινά δρομάκια του χωριού.
Ακόμη και στα Γιάννενα το ίδιο κάνουν. Μόνο που εκεί δεν κρατούν ολόκληρο το κλαρί το πουρνάρι αναμμένο στο χέρι τους – είναι μεγάλη πολιτεία τα Γιάννενα – αλλά κρατούν στη χούφτα τους μια χεριά δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα, που τα πετούν στο τζάκι, μόλις μπούνε και καλημερίζουν. Κι όταν τα φύλλα τα ξερά πιάσουν φωτιά κι αρχίσουν να τρίζουν και να πετάνε σπίθες, εύχονται: «Αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς!» Αυτή είναι η καλύτερη ευχή για κάθε νοικοκύρη. Να προκόβουν τα κοπάδια του, να πληθαίνει η φαμελιά του, να μεγαλώνουν τα κορίτσια και τα παλικάρια του, να του φέρνουν στο σπίτι νύφες και γαμπρούς, να του δώσουν εγγόνια που δε θ’ αφήσουν τ’ όνομα το πατρικό να σβήσει.
Έθιμα από την Πελοπόννησο:
«Tο σπάσιμο του ροδιού»
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το
λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας -δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του- και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: “με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά”. Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Έθιμα από την Κρήτη:
«Το Χριστόψωμο»
Το ζύμωμα του χριστόψωμου θεωρείται έργο θείο και είναι έθιμο καθαρά Χριστιανικό. Οι γυναίκες φτιάχνουν τη ζύμη με ιδιαίτερη ευλάβεια και υπομονή. Το ζύμωμα είναι μια ιεροτελεστία. Χρησιμοποιούν ακριβά υλικά, όπως ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα, και κατά τη διάρκεια του ζημώματος λένε: “Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει.” Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες απ’ τη ζύμη. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι ή ένα αυγό, συμβολίζοντας τη γονιμότητα. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή με το πιρούνι, όπως λουλούδια, φύλλα, καρπούς, πουλάκια. Σε πολλά μέρη τα χριστόψωμα, τα έφτιαχναν κεντημένα με ωραία σχήματα που γίνονταν πάνω στο ζυμάρι με διάφορα ποτήρια, μικρά ή μεγάλα ή κούπες από βελανίδια που συμβόλιζαν την αφθονία που ήθελαν να έχουν στην παραγωγή των ζώων και της σοδειάς του σπιτιού τους.
Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, το Χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί, αφού αυτό θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, δίνοντας πολλές ευχές. Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός. Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σ’ όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονται στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Μερικοί, εδώ βλέπουν ένα συμβολισμό της Θείας κοινωνίας, όπως ο Χριστός έδωσε τον άρτον της ζωής σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του.
Από τις προετοιμασίες της παραμονής των Χριστουγέννων πιο χαρακτηριστική είναι εκείνη που αναφέρεται στο ζύμωμα του χριστόψωμου. Κατά τόπους φτιάχνεται σε διάφορες μορφές και έχει διαφορετικές ονομασίες όπως: “το ψωμό του Χριστού”, “Σταυροί”, “βλάχες” κ.ά.”
«Η κοτόσουπα»
Κύριο πιάτο την ήμερα των Χριστουγέννων είναι η γαλοπούλα. Την πρωτοχρονιά η συνήθεια ήταν να φτιάχνουν κότα ή “κούρκο”
(γαλοπούλα) γεμιστό με κάστανα, καρύδια, σταφίδες, κιμά, κρεμμύδιπιπέρι και μαϊντανό, όλα καβουρδισμένα. Το έθιμο της γαλοπούλας έφτασε στην Ευρώπη από το Μεξικό το 1824 μ.Χ. Ενα άλλο συνηθισμένο πιάτο είναι το ψητό χοιρινό κρέας (το ψήσιμο γινόταν στη χόβολη του τζακιού). Υπήρχε όμως και η εποχή που τη μέρα αυτή έτρωγαν χοιρινό με πρασοσέλινο ή όποιο άλλο κρέας με πιλάφι.
Ωστόσο, σε αρκετές περιοχές της χώρας μας διατηρείται το έθιμο της κοτόσουπας, ιδιαίτερα στη Θεσσαλία και στην Κρήτη. Παλαιότερα η κοτόσουπα αποτελούσε το κυρίως πιάτο που έτρωγαν οι Έλληνες όταν επέστρεφαν από την εκκλησία.
Έθιμα από την Κεφαλλονιά:
«Οι κολόνιες»
Στην Κεφαλλονιά, αλλά και στα άλλα νησιά των Επτανήσων, το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, οι κάτοικοι γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του νέου χρόνου, κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολόνιες και ραίνουν ο ένας τον άλλον τραγουδώντας: “Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς να σας ειπούμε χρόνους πολλούς”. Η τελευταία ευχή του χρόνου που ανταλλάσσουν είναι: “Καλή Αποκοπή”, δηλαδή με το καλό να αποχωριστούμε τον παλιό χρόνο. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η μπάντα του δήμου περνάει από όλα τα σπίτια και τραγουδάει καντάδες και κάλαντα.
;
Θέλετε να γνωρίσουμε τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα από τον κόσμο:
Βραζιλία – Papai Noel
Το όνομα του Άι-Βασίλη στην Βραζιλία είναι Papai Noel και πιστεύεται ότι ζει στην Γροιλανδία. Από την Γροιλανδία λοιπόν ταξιδεύει και φτάνει μέχρι την Βραζιλία για να μοιράσει τα δώρα στα παιδιά τις ημέρες των Χριστουγέννων. Η στολή του είναι μεταξένια για να αντέχει στις υψηλές θερμοκρασίες της Βραζιλίας και σε αποχρώσεις του γρι και του ασημί. Ο Papai Noel δεν υπήρξε ως παράδοση στην Βραζιλία μέχρι και το 1950 και δεν ήταν τόσο διάσημος μέχρι και το 1960. Μετά το 1960 με την εμπορευματοποίηση του αγίου από μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες έγινε αναγνωρίσιμος πιο πολύ από ποτέ στην Βραζιλία. Τα δώρα του στα παιδιά τα αφήνει όπως ο άγιος Βασίλης και στον δυτικό κόσμο δηλαδή την μέρα των Χριστουγέννων.
Νορβηγία – JULNISSEN
Οι Julnissen δεν είναι ένα μεμονωμένο άτομο αλλά μια ομάδα από μικρά πλάσματα τα οποία φέρνουν τα δώρα στα παιδιά της Νορβηγίας. Αυτά τα εορταστικά πλάσματα είναι ουσιαστικά απομεινάρια του αρχαίου μυθικού χαρακτήρα των Νορβηγών με το όνομα Julesvenn που πήρε το όνομα του από τον μήνα Ιούλιο αφού γιόρταζαν την γιορτή του Ιουλίου. Όπως και στην Αμερική ο Julnissen έρχεται την παραμονή των Χριστουγέννων.
Οι Μάγοι – Αργεντινή
Τα παιδιά της Αργεντινής έχουν σαν έθιμο να τοποθετούν ένα παπούτσι κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο ή δίπλα από το κρεβάτι τους περιμένοντας τους Μάγους (The Magi).
Οι Μάγοι φτάνουν το βράδυ στις 5 Ιανουαρίου , παραμονή των Θεοφανίων, που είναι και η επίσημη γιορτή στην Αργεντινή. Τα παιδιά αφήνουν γάλα και μπισκότα για τους Μάγους για να φάνε από το μεγάλο τους ταξίδι και σανό και νερό έξω από την πόρτα του σπιτιού τους για να ταΐσουν τα άλογα τους .
Λουξεμβούργο – Kleeschen
Τα παιδιά του Λουξεμβούργου θεωρούν ότι ο Kleeschen -ένα άλλο όνομα για τον άγιο Βασίλη – κατεβαίνει από τον ουρανό τη νύχτα της 5ης Δεκεμβρίου για να γεμίσει τα παπούτσια των παιδιών που τα έχουν τοποθετηθεί στην πόρτα του υπνοδωματίου τους (ή στο περβάζι), εν αναμονή της άφιξης του . Ημέρα της γιορτής του είναι, τότε, εορτάζεται στις 6 Δεκεμβρίου. Κατά την περίοδο των διακοπών, ο Kleeschen κάνει συχνά επισκέψεις με τα παιδιά στο σχολείο, και αυτός συχνά εμφανίζεται σε καταστήματα γύρω από το Λουξεμβούργο πριν από την ημέρα της γιορτής του.
Ρωσία – Babouschka – Μπαμπούσκα
Υπάρχουν πολλές ιστορίες για την Babouschka στην Ρωσία. Μια από αυτές υποστηρίζει πώς ακύρωσε το ταξίδι της με τον Σοφό Μάγο που θα πήγαιναν να έβλεπαν τον Ιησού, για να διοργανώσει ένα πάρτι για τους φίλους της. Πράγμα που στην πορεία μετάνοιωσε. Έτσι και εκείνη κάθε χρόνο λέγεται ότι ξεκινάει το ταξίδι της για να βρει τον Ιησού και να του δώσει τα δώρα της. Αλλά τον Ιησού όμως δεν τον συναντάει ποτέ και γιαυτό μοιράζει τα δώρα της στα παιδιά! Μια άλλη εκδοχή της ιστορίας υποστηρίζει πώς εξαπάτησε επίτηδες τον Σοφό Μάγο και έτσι έχασαν και οι δύο ταξίδι προς τον Ιησού. Αφού μετάνοιωσε για αυτή την πράξη της λοιπόν τοποθετούσε δώρα σε όλα τα προσκέφαλα των παιδιών στην Ρωσία με την ελπίδα πώς κάποιο από αυτά θα ήταν ο Ιησούς.
Ολλανδία – Sinterklaas
O Sinterklaas είναι ο αντίστοιχος Άι-Βασίλης της Ολλανδίας. Με παραδοσιακή κόκκινη φορεσιά και λευκή γενειάδα μοιάζει παρά πολύ με τον γνωστό Santa Clause των ΗΠΑ . Βέβαια ο ολλανδικός Άι-Βασίλης έρχεται κάθε χρόνο στην Ολλανδία στα τέλη του Νοέμβρη και φτάνει από την Ισπανία με ατμόπλοιο. Αφού λοιπόν προσγειωθεί στην Ολλανδία κάνει παρέλαση μέσα στην πόλη για να χαιρετήσει όλα τα παιδιά της πόλης. Ο Sinterklaas δεν χρησιμοποιεί ξωτικά αλλά ένα μικρό παιδάκι που τον έχει σαν βοηθό και λέγεται Peter Black . Υπάρχουν πολλοί μύθοι γύρω από την προέλευση του βοηθού αλλά αυτή που έχει επικρατήσει πιο πολύ είναι ότι ήταν ένα φτωχό παιδί που δουλεύει ως καθαριστής στις καμινάδες και ο Sinterklaas τον πήρε μαζί του να τον μεγαλώσει και να τον βοηθήσει με τα δώρα!
Aλπικές Χώρες – Krampus
Στις χώρες των Άλπεων, ο άγιος Βασίλης έχει περίπου τα ίδια χαρακτηριστικά με τον γνωστό Άι-Βασίλη των ΗΠΑ . Η βασική διάφορα όμως που υπάρχει είναι ότι τον Άι-Βασίλη των Άλπεων τον συνοδεύει ένα πολύ περίεργο και διαβολικό πλάσμα που ονομάζεται Krampus . Ο Krampus έρχεται μαζί με τον άγιο Βασίλη στα σπίτια των παιδιά και λέγεται ότι τους κάνει διάφορα μεσαιωνικά βασανιστήρια σε αυτά που δεν ήταν καλά παιδάκια καθ όλη την διάρκεια του χρόνου. Βέβαια αυτό σαν παράδοση προκάλεσε πολλές αντιδράσεις κυρίως από την εκκλησία μιας και δεν θεωρούσαν σωστό ένα άγιο να τον βοηθάει ένα τέρας και όπως λέγανε “πλάσμα του διαβόλου”. Έτσι η φήμη του περιορίστηκε όχι όμως και ο εορτασμός του. Γιορτάζεται σε πολλές πόλεις των Άλπεων στις 5 Δεκεμβρίου. Άνθρωποι ντύνονται με τρομακτικές στολές και κυκλοφορούν στο δρόμο τρομάζοντας άλλους ανυποψίαστους πολίτες!
Σλαβικές χώρες – Ded Morz
Ο Ded Morz είναι η παραδοσιακή εκδοχή του Άι-Βασίλη στις σλαβικές χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Η κυριολεκτική μετάφραση της λέξης είναι ο παππούς Morz . Όπως ο δικός μας Άι-Βασίλης ντύνεται στα κόκκινα και έχει πολλά παραπανίσια κιλά και μια μακρυά λευκή γενειάδα! Όμως δεν μεταφέρεται με έλκηθρο όπως κάνει ο Άι-Βασίλης, αντί αυτού οδηγεί μια τρόικα για να μετακινείται. Η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή του Ded Morz είναι πώς κάποτε ήταν ένας κακός και διαβολικός μάγος που απήγαγε παιδάκια και ζητούσε ως λίτρα διάφορα δώρα από τους γονείς των παιδιών. Με τον καιρό όμως άλλαξε ο μύθος και θεωρήθηκε ότι μετάνιωσε για της κακές πράξεις που έκανε και γιαυτό πλέον άρχιζε να μοιράζει δώρα στα παιδάκια για να εξιλεωθεί. Επίσης λέγεται πώς πάντα στην διαδικασία μοιρασμού των δώρων στις μέρες των Χριστουγέννων τον συνοδεύει και η εγγονή του που ονομάζεται Snegurochka .
Tomte – Σκανδιναβικές χώρες ( Φιλανδία, Σουηδία, Νορβηγία)
Ο θρύλος του Tomte έρχεται από τις σκανδιναβικές χώρες όπως η Νορβηγία, η Φιλανδία και η Σουηδία. Στις πρώτες ενσαρκώσεις του Tomte ή αλλιώς Nisse αναφέρεται σαν ένα μικρό τερατάκι που παρακολούθησε τα αγροκτήματα των ανθρώπων και τα προστάτευε χωρίς νατακαταλάβουν. Σε γενικές γραμμές νοιαζόντουσαν και φρόντιζαν για τους ανθρώπους, άλλες φορές όμως σκαρφίζονταν διάφορα κόλπα για να τιμωρήσουν αυτούς που δεν χειρίζονταν καλά το αγρόκτημα και την γη τους. Με την πάροδο του χρόνου και την επιρροή του χριστιανισμού ο Tomte ενσωματώθηκε τελικά με τον παραδοσιακό εορτασμό των Χριστουγέννων. Η εμφάνιση τους άλλαξε παρά πολύ καθώς τους δόθηκαν περισσότερα ανθρώπινα χαρακτηριστικά και τελικά πήρε ένα ρόλο πιο στενά συνδεδεμένο με τον Άι-Βασίλη. Πλέον οTomte έχει εκσυγχρονιστεί με την εποχή και δεν συνεχίζει να μοιάζει τόσο πολύ με τον Άι-Βασίλη. Μερικές αξιοσημείωτες διάφορες είναι πώς δεν είναι χοντρός όπως ο άγιος Βασίλης, δεν ζει στο βόρειο πόλο ούτε οδηγεί έλκηθρο. Επίσης ο Tomte δεν φέρνει τα δώρα από την καμινάδα αλλά οι γονείς των παιδιών ντύνονται πανομοιότυπα με τον Tomte και τους δίνουν οι ίδιοι τα δώρα τους!
Ισλανδία – Τα πλάσματα του Yule ( Yule lads)
Οι Yule ή διαφορετικά Yulemen , είναι μια ομάδα από δεκατρία πονηρά πλάσματα που παίρνουν σε μεγάλο βαθμό την θέση του Άι-Βασίλη στην Ισλανδία. Η πρώτη τους εμφάνιση έγινε στις αρχές της δεκαετίας του τριάντα όπου ένας συγγραφέας ισλανδικής καταγωγής συνέθεσε ένα μικρό ποίημα που περιέγραφε τον ρόλο τους την περίοδο των Χριστουγέννων. Από τότε βέβαια τα μικρά αυτά πλασματάκια έχουν πάρει πολλές μορφές, από την πιο καλή μέχρι και την πιο διαβολική. Πέρασαν στην ιστορία και ως μικρά πλασματάκια που φέρνουν δώρα στα καλά παιδιά το βράδυ των Χριστουγέννων αλλά και ως αιμοδιψή πλάσματα που απαγάγουν και τρώνε παιδάκια στη διάρκεια της νύκτας.Κυρίως όμως τα Yule έχουν γίνει γνωστά για την παιχνιδιάρικη φωνή τους .Κάθε ένα από αυτά είναι γνωστά και για το δικό τους χαρακτηριστικό τέχνασμα.
Ο Ketkrokur, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί ένα μακρύ αγκίστρι για να κλέβει το κρέας, ενώ οι κατάσκοποι Gluggagaegir παρακολουθούν τα παράθυρα των ανθρώπων για να κλέψουν κατά την διάρκεια της νύχτας κάποια από τα αντικείμενα τους. Οι Yule lads όμως δεν είναι μόνο για να κάνουν φάρσες, δίνουν και δώρα στα καλά παιδιά των Χριστουγέννων! Συνοδεύονται από τον Yuletide Cat ο οποίος είναι ένα πεινασμένος γάτος ο οποίος είναι αυτός , σύμφωνα με την παράδοση, που τρώει τα κακά παιδιά. Στα καλά παιδιά τοποθετούν δώρα κατά την διάρκεια των 13 ημερών πριν τα Χριστούγεννα στα παπούτσια τους . Στα κακά παιδιά βάζουν πατάτες αντί για δώρα!
Ουγγαρία – Άγιος Νικόλαος (Mikuláš)
Δεν υπάρχει Αϊ- Βασίλης στην Ουγγαρία, αλλά Mikuláš συχνά έρχεται με δύο άτομα, ένα διαβολάκι και ένα αγγελάκι.Ο Mikuláš. επισκέπτεται τα παιδιά στις 6 Δεκεμβρίου, την ημέρα που γιορτάζει ο Άγιος Νικόλαος – Miklós. Τα παιδιά βάζουν τις μπότες στα παράθυρα, όπως και οι κάλτσες τους κρέμονται από το τζάκι την παραμονή των Χριστουγέννων . Εάν τα παιδιά είναι καλά, ο Mikuláš γεμίζει την μπότα τους με καλούδια, δηλαδή παραδοσιακά γλυκά, καραμέλες, φρούτα και σοκολάτες . Εάν , όμως τα παιδιά είναι «κακά», ο Mikulás αφήνει στις μπότες τους μία διαβολική φιγούρα.
Συνήθως η ημέρα του Αγίου Νικολάου – Mikuláš γιορτάζεται σε σχολεία και σε χώρους εργασίας των εργαζομένων παιδιών. Τα παιδιά τραγουδούν τραγούδια στον Mikuláš και όταν έρθει τα πιο γενναία παιδιά πηγαίνουν σ ‘αυτόν, να κάθονται αγκαλιά του και να πουν ένα ποίημα ή ένα τραγούδι. Στη συνέχεια ο Mikuláš καλεί ένα ένα τα παιδιά, και τους αναφέρει τις καλές και τις κακές πράξεις που έχουν κάνει όλη τη χρονιά, φυσικά αυτά τα γνωρίζει χάρη στους γονείς των παιδιών.
Αγγλία – Πατέρας των Χριστουγέννων (Father Christmas)
Στην Αγγλία η αρχική μορφή του Πατέρα των Χριστουγέννων, δεν είναι όπως η σημερινή, δηλαδή δεν φορούσε κόκκινη στολή, αλλά πράσινη, δεν έφερνε τα δώρα στα μικρά παιδιά, επομένως δεν έμπαινε και από την καμινάδα. Αυτός απλά περιπλανιόταν από σπίτι σε σπίτι, χτυπώντας την πόρτα και πανηγύριζε με τις οικογένειες , πριν προχωρήσει στο επόμενο σπίτι. Ο πατέρας των Χριστουγέννων με κόκκινη στολή και την άσπρη γενειάδα, άρχισε να εμφανίζεται στα τέλη της Βικτωριανής εποχής, όταν ο Santa Claus έφτασε από την Αμερική. Τότε τα δύο αυτά πρόσωπα συγχωνεύτηκαν και γεννήθηκε ο Πατέρας των Χριστουγέννων ή ο Santa Claus .
Τα μικρά παιδιά της Αγγλίας πριν έρθουν λοιπόν τα Χριστούγεννα γράφουν ένα γράμμα για τα παιχνίδια που επιθυμούν να τους φέρει ο Πατέρας των Χριστουγέννων και το στέλνουν ή χρησιμοποιούν την παλιά μέθοδο, δηλαδή το ρίχνουν στο πίσω μέρος του τζακιού. Την παραμονή λοιπόν των Χριστουγέννων, ο Πατέρας των Χριστουγέννων, έρχεται πάνω σε ένα έλκηθρο, φορτωμένο με δώρα, το οποίο οδηγούν τάρανδοι. Ο πιο διάσημος τάρανδος είναι ο Ρούντολφ, ο τάρανδος, ο οποίος έχει μία κόκκινη μύτη και είναι ο οδηγός που ελκήθρου. Τα μεσάνυχτα λοιπόν, εισέρχεται στα σπίτια των παιδιών, από την καμινάδα και αφήνει δώρα στις κάλτσες, που έχουν κρεμάσει τα παιδιά στο τζάκι, ή σε τσάντες δίπλα στα κρεβάτια τους ή κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Ιταλία – Μάγισσα Befana (La Befana)
Τα παιδιά γράφουν γράμματα στις 5 Ιανουαρίου και τα κρύβουν στην καμινάδα για την μάγισσα Befana. Τα γράμματα συνήθως περιλαμβάνουν λίστες από παιχνίδια ή άλλα αντικείμενα που επιθυμούν τα παιδιά για να τους φέρει η μάγισσα Befana. Η Befana επισκέπτεται την νύχτα τα σπίτια όλων των παιδιών και γεμίζει τις κάλτσες τους, οι οποίες είναι κρεμασμένες στο τζάκι, με καρπούς και φρούτα και φέρνει δώρα για όλα τα καλά παιδιά, ενώ στα κακά παιδιά φέρνει ένα κομμάτι κάρβουνο.
Κάθε χρόνο, στις 6 Γενάρη τα παιδιά της Ιταλίας, όταν ξυπνήσουν ελπίζουν ότι η Befana έχει κάνει την επίσκεψη της στο σπίτι τους. Αυτή είναι μια σημαντική ημέρα για τους Ιταλούς, διότι σηματοδοτεί το τέλος της περιόδου των Χριστουγέννων και την ημέρα που οι Τρείς Μάγοι έφθασαν στην φάτνη εκεί όπου γεννήθηκε ο Χριστός.
Η μάγισσα Befana συνήθως απεικονίζεται ως μια γριά η οποία οδηγεί ένα σκουπόξυλο και φοράει ένα μαύρο σάλι το οποίο είναι γεμάτο σκόνη από κάρβουνα διότι εισέρχεται στα σπίτια των παιδιών μέσω της καμινάδας. Αυτή συχνά είναι χαμογελαστή και μεταφέρει μια τσάντα ή σάκο γεμάτο με γλυκά, δώρα, ή και τα δύο.
Ισπανία – Τρείς Μάγοι (Los Reyes Magos )
Στην ισπανία η νύχτα της 5ης Ιανουαρίου, είναι μία από τις πιο σημαντικές ημέρες για τα παιδιά, διότι γράφουν γράμμα στους Τρείς Μάγους (Los Reyes Magos ) για τα δώρα που θέλουν να τους φέρουν και έπειτα αφήνουν τα παπούτσια τους στα περβάζια των παραθύρων των σπιτιών τους, γεμάτα σανό και καρότα για τα άλογα των Τριών Μάγων, που πιστεύουν ότι ξανακάνουν το ταξίδι για την Βηθλεέμ κάθε χρόνο.
Η 6η Ιανουαρίου είναι η πιο σημαντική ημέρα του έτους για αυτά, επειδή το πρωί που θα ξυπνήσουν οι Τρεις Μάγοι (Los Reyes Magos ) θα τους έχουν αφήσει τα δώρα που επιθυμούν στο σπίτι. Μπορεί ο Άγιος να τους έφερε τα Χριστούγεννα ένα συμβολικό δώρο, αλλά οι Μάγοι τους φέρνουν αυτό που πραγματικά θέλουν. Ο αγαπημένος τους μάγος είναι ο Βαλτάσαρ που οδηγεί έναν γάιδαρο και θεωρείται ότι είναι αυτός που αφήνει τα δώρα. Επίσης, κατά τη διάρκεια της 6ης ημέρας του Ιανουαρίου οι Τρεις Μάγοι (Los Reyes Magos), συνεχίσουν την καλή δουλειά και την διανομή, με το να πετάνε γλυκά στα παιδιά και να δίνουν δώρα στα παιδιά που βρίσκονται στα νοσοκομεία σε όλη την Ισπανία.
GREEK WORLD MEDIA 